Cytat miesiąca: wrzesień-październik 2021

Pan nasz polecił zamknąć na rok uczelnię, czym uratował życie wielu młodych ludzi, bo gdyby studiowali, wiecowali, na pałac następowali, znowu monarcha musiałby odpowiadać pałowaniem, strzelaniem, krwi przelewaniem.

Ryszard Kapuściński, ''Cesarz''

Cytat miesiąca: lipiec-sierpień 2021

Onna dajgaku – podstawowe przepisy dla kobiet – każą zawsze podporządkowywać się ojcu, mężowi, synowi, – nigdy nie ulegać zazdrości, nigdy nie sprzeciwiać się, nigdy nie robić wyrzutów. I każdy sklep sprzedaje trzy małpy, symbol kobiecych cnót: małpa z zatykanemi uszami, małpa z zamkniętymi oczami, małpa z zaciśniętym pyskiem. Tak rozstrzygnął filozofję płci – buddyzm, feodalizm, wschód, – i ta filozofja płci życje po dziś dzień.

Borys Pilniak, ''Korzenie japońskiego słońca'' (wyd. 1930, pisownia oryginalna)

Cytat miesiąca: czerwiec 2021  

Biali sączyli w nas ten jad całymi latami. Próbowali narzucić nam swoje myślenie, swoją kulturę i swój język. To niepojęte, że w Ameryce świętuje się Columbus Day, dzień upamiętniający 'odkrycie’ Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Przecież to był Hitler naszej Żółwiej Wyspy. Czy wy w tej waszej Europie stawiacie Hitlerowi pomniki? Świętujecie jego urodziny?

Joanna Gierak-Onoszko, ''27 śmierci Toby'ego Obeda''

Cytat miesiąca: kwiecień-maj 2021 

Jeśli chodzi o dylematy egzystencjalne,większość ludzi woli polegać na fikcji, a nie na faktach. Ludzie są zwierzętami, które potrafią opowiadać sobie historie. Bez przerwy wymyślamy fantastyczne opowieści i przynajmniej do ich sensu przykładamy dużą wagę. Zupełnie jakbyśmy się chcieli dobrowolnie zamykać w więzieniu wymyślonych przez siebie fabuł.

Frank Westerman, ''Martwa dolina''

Cytat miesiąca: marzec 2021

(…) ludzie mają potężną potrzebę, żeby czuć się lepszymi od innych. Nieważne, kim są, muszą mieć kogoś, kto byłby gorszy od nich. (…) Czy to nie jest spoiwem ludzkiego świata? Czy po to są nam potrzebni inni ludzie, żeby nam dostarczyć radości, żeśmy od nich lepsi? O dziwo, nawet ci – wydawałoby się – najgorsi w swoim poniżeniu znajdują przewrotną satysfakcję, że nie ma już gorszych od nich, a więc właśnie w tym są górą.

Olga Tokarczuk, ''Księgi Jakubowe''

Cytat miesiąca: luty 2021 

Tej nocy kładłem się spać, myśląc o potocznych wyobrażeniach na temat Chin, tak wyrazistych, że ludziom trudno uwolnić się od tych fantazji i ujrzeć nagą rzeczywistość. Jechać na Alaskę i nie szukać igloo, na Tahiti nie wypatrywać spódniczek z traw, a nad Ubangi w Afryce nie wyglądać wielkich obwisłych warg. Tak samo nie należy brać za dobrą monetę obiegowych wyobrażeń na temat Chin, jakie siłą rzeczy przywozi każdy przybysz z Zachodu (…).

Paul Theroux, ''Jechałem Żelaznym Kogutem. Pociągiem przez Chiny''

Cytat miesiąca: styczeń 2021

Gnębienie migrantów w Acehu okazało się skrajnym wyrazem miejscowego niezadowolenia. Ale nawet tam, gdzie migranci dobrze współżyli z sąsiadami, wciąż posługiwali się językiem ojczystym, sadzili rośliny, które uprawiali w domu, zakładali muzyczne zespoły gamelanu dokładnie takie, jak te na Jawie czy Bali. Był to bardziej przeszczep niż migracja, zero homogenizacji.

Elizabeth Pisani, ''Indonezja itd. Studium nieprawdopodobnego narodu''

Cytat miesiąca: grudzień 2020

Przez świątynie japońskie przepływają miliony wiernych i drugie tyle ciekawych. Całe tabuny monotonnie umundurowanych grup szkolnych przegania się przed obliczem wpatrzonych w dal postaci z drewna, laki i metalu. Dzieciarnia reaguje na cuda Nary i Kioto z podobną rezygnacją i znużeniem, jak u nas w katedrach i pałacach; tylko sztuka fotografiki, upowszechniona na wyspach japońskich w skali epidemiologicznej, ożywia tłumy w piniowych i cyprysowych świątyniach.

Olgierd Budrewicz, ''Tokijskie ABC''

Cytat miesiąca: listopad 2020

Tysiące przesądów nieznanych, zrodzonych w ciemnocie; tysiące poglądów opacznych, niezbadanych, które koniecznie zbadać i znać należy! Inaczej walka z nimi niemożliwa.

Janusz Korczak, ''Nędza Warszawy'', w: ''100/XX Antologia polskiego reportażu XX wieku, t. 1 1901-1965'' (red. Mariusz Szczygieł)

Cytat miesiąca: wrzesień-październik 2020

Z jakiejś przyczyny wszyscy synowie braminów świetnie sobie radzą na egzaminach z matematyki i z informatyki. Może to też jest we krwi. W końcu przez pięć tysięcy lat dokonywaliśmy wyliczeń astrologicznych. Nie wiem – powiedział Srikanda, wzruszając ramionami. – To wszystko należy do świata, który się teraz przed nami otwiera. W końcu, jak mówi mój syn, to wiek komputerów. I jakkolwiek bardzo chciałbym, aby było inaczej, nie mogę mu powiedzieć, że jest to wiek odlewników brązu.

William Dalrymple, ''Dziewięć żywotów. Na tropie świętości we współczesnych Indiach''

Cytat miesiąca: sierpień 2020

Przywódcy populistyczni w XXI wieku wciąż trąbią o 'czarnych hordach migrantów przekraczających granicę’. Krzepnięcie granic państwowych odbywa się mimo rosnącego zrozumienia, że na globalną skalę działają nawet najmniejsze zjawiska lokalne, jak choćby jagody. Towary i niesione z nimi skażenia krążą po kuli ziemskiej. opuszczając membranę jednego państwa i dostając się do innej (…). Inwazyjne gatunki roślin i owadów czy wirusy przeskakują z kontynentu na kontynent. Także izotopy radioaktywne migrują po całej kuli ziemskiej. Mimo fantazji populistów, że granice da się uszczelnić, dalekie wydarzenia przybywają pod nasz dom.

Kate Brown, ''Czarnobyl. Instrukcje przetrwania''

Cytat miesiąca: lipiec 2020

Niestety, postawa Zachodu nie sprzyja zrozumieniu Wschodu. Chrześcijański misjonarz udziela nauk, ale ich nie pobiera. Wasze wiadomości oparte są na nielicznych tłumaczeniach naszej przebogatej literatury lub wręcz na bajaniach podróżników, i rzadko kiedy zdarza się, by szlachetne pióro jakiegoś Lafcadia Hearna lub autorki 'Pajęczyny hinduskiego życia’ rozświetliło orientalne mroki pochodnią naszych własnych uczuć.

Kakuzō Okakura, ''Księga herbaty''

 Cytat miesiąca: czerwiec 2020

Rozmowy o rasie wprawiają mnie w zakłopotanie, ogólnie rzecz biorąc, zmierzają w stronę Auschwitz.

Paul Theroux, ''Stary Ekspres Patagoński. Pociągiem przez Ameryki''

Cytat miesiąca: maj 2020

Powiadają, że podróż to ucieczka od siebie, ale według mnie jest raczej powrotem. Nic nie wzmaga skupienia ani nie ożywia pamięci bardziej niż obcy pejzaż lub obca kultura.

Paul Theroux, ''Szczęśliwe wyspy Oceanii. Wiosłując przez Pacyfik''

Cytat miesiąca: kwiecień 2020

Jak powiedział filozof Renan, narodu nie wiąże rzeczywista przeszłość, ale wiążą go historie, które sam sobie opowiada – to, co pamięta, i to, o czym zapomina.

Colin Thubron, ''Cień jedwabnego szlaku''

Cytat miesiąca: marzec 2020

W tym samym roku, w którym postanowiłam więcej nie rozmawiać z białymi o kolorze skóry, sondaż w ramach dorocznego przeglądu społecznych postaw wykazał znaczny wzrost odsetka osób z zadowoleniem przyznających się do swojego rasizmu. Największy wzrost w tej grupie odnotowano, według gazety 'Guardian’, wśród 'białych mężczyzn, specjalistów w swoich dziedzinach, w wieku 35-64 lat, wysoko wykształconych i dużo zarabiających. Tak właśnie wygląda rasizm strukturalny. Chodzi w nim nie tylko o osobiste uprzedzenia, ale także o zbiorowe rezultaty takiego, a nie innego nastawienia. Tego rodzaju rasizm ma moc drastycznego obniżania szans życiowych innych ludzi. Świetnie wykształceni, dobrze zarabiający biali mężczyźni to często właściciele nieruchomości, szefowie, prezesi, dyrektorzy szkół, czy rektorzy uczelni. Są to niemal na sto procent osoby na stanowiskach, które mają wpływ na życie innych.

Reni Eddo-Lodge, ''Dlaczego nie rozmawiam już z białymi o kolorze skóry''

Cytat miesiąca: styczeń-luty 2020

Mój dziadek był czarny, kiedy przyszedł na świat w Baton Rouge, a biały, kiedy umierał w Detroit. Przyjechał na Północ i postanowił się podszyć. Nie mnie go za to osądzać. W Ameryce życie, rasa i klasa to rzeczy skomplikowane i pełne paradoksów. Ale białemu jest łatwiej. Dziadek o tym wiedział. Wszyscy o tym wiemy.

Charlie LeDuff, ''Shitshow! Ameryka się sypie, a oglądalność szybuje”

Cytat miesiąca: grudzień 2019

To, co ‘dziwne’, powinno być raczej początkiem antropologicznej mądrości niż sposobem na położenie jej kresu.

Marshall Sahlins, ”Jak myślą ‘tubylcy’. O kapitanie Cooku, na przykład”

Cytat miesiąca: listopad 2019

Historyczne lekcje wypływające z międzyrasowych konfliktów nie mogą już dłużej tworzyć mitów, na których naród singapurski buduje swoją wielorasową tożsamość w XXI wieku. Te mity, ciągle odtwarzane i przywoływane, nie mają takich samych znaczeń, ani nie przemawiają do współczesnej populacji, która nie podziela dziedzictwa etnicznego ani genealogii wczesnych migrantów do Singapuru. Państwo musi pogodzić się z faktem, że klasyfikowanie różnorodności w ramach czterech prostych ‘grup rasowych’ nie odzwierciedla w wystarczający sposób niuansów, ani nie jest reprezentatywne względem obecnej migracji z całego świata i zmieniających się realiów demograficznych wewnątrz populacji.

Laavanya Kathiravelu, ‘Rethinking Race: Beyond the CMIO Categorisations’, w: ”Living With Myths in Singapore” (red. Loh Kah Seng, Thum Ping Tjin, Jack Meng-Tat Chia, tłum. własne)

Cytat miesiąca: październik 2019

Tu też mamy 2017 rok, telewizję, telefony komórkowe i Facebooka. Nie odgrodzimy się przecież od świata. Turyści pokazują nam, że skoro nasza tradycja jest dla nich atrakcyjna, to musi być też cenna. Ale jest też tak, że oni chcą nas widzieć trochę innymi. Chcą, żebyśmy żyli jak nasi przodkowie. A niektóre tradycje i wierzenia naprawdę już umarły. I nic ich nie wskrzesi. Nie da się nas wyrwać siłą z XXI wieku, choćby nie wiem jak chciano.

Ola Synowiec, ”Dzieci Szóstego Słońca. W co wierzy Meksyk”

Cytat miesiąca: wrzesień 2019

Czy zastanawiamy się, że bogactwo świata od niepamiętnych czasów było budowane przez niewolników? Od systemów nawadniania Mezopotamii, chińskich murów, egipskich piramid, ateńskiego Akropolu po plantacje cukru na Kubie, bawełny w Luizjanie i Arkansas, po kopalnie węgla na Kołymie i niemieckie autostrady? A wojny? Od prawieków toczono wojny, aby zdobyć niewolnika. Zdobyć, zakuć w dyby, popędzić batem, zgwałcić, poczuć satysfakcję, że ma się drugiego człowieka na własność. To był ważny, a często i jedyny powód wojen, potężna i jawna ich sprężyna.

Ryszard Kapuściński, ”Podróże z Herodotem”

Cytat miesiąca: lipiec-sierpień 2019

Przyjaźnie klepnęłam pierwszego z brzegu mężczyznę po ramieniu i powiedziałam na wpół po malezyjsku, na wpół po batacku: ”Posłuchaj, dobry człowieku, przecież nie będziesz zabijał i jadł kobiety. Zwłaszcza tak starej jak ja. Twarde mięso szkodzi na żołądek”. Gestami i słowami dałam do zrozumienia, że się ich nie boję … i że chciałabym pójść z nimi dalej. Mieli mnie zaprowadzić do jeziora Toba. Na szczęście zaczęli się śmiać z tej mojej pantomimy i bełkotu. Spodobała im się moja odwaga i zaufanie do nich. Wygrałam!

Wolf Kielich, ”Podróżniczki. W gorsecie i krynolinie przez dzikie ostępy” (r. 7 – ”Niestrudzona Turystka”; fragment dziennika Idy Pfeiffer)

 Cytat miesiąca: czerwiec 2019

Jako student, szybko pojąłem, że antropologia jest bardzo dobra w kwestionowaniu pojęć, w podważaniu ‘zdrowego rozsądku’. Jednym z rozpoznawczych frazesów tej dyscypliny jest to, że z rzeczy znanych robimy obce, a z obcych – znane. To banał, ale nie traci przez to na swojej prawdziwości. A ów proces kwestionowania, proces ciągłego redefiniowania różnych rzeczy, jest jej trwałą wartością.

Matthew Engelking, “Think Like an Anthropologist” (tłum. własne)

Cytat miesiąca: maj 2019

Myślę o ludziach, których znam – o cudzoziemcach i Japończykach, którzy wchodzili w związki małżeńskie – i nie przypominam sobie ani jednej szczęśliwej pary, choć może jest wiele innych, o których nie wiem. Jeżeli on jest obcy, a ona nie, ona czuje nagle, że jest implantem we własnym kraju, i gaśnie, zamiera. Jeśli ona jest cudzoziemką, zostaje wepchnięta w japońskość, staje się wodnym owadem połkniętym przez rybę. Takie doświadczenie zabija albo odsyła do domu.

Donald Richie, “Morze Wewnętrzne”

 Cytat miesiąca: kwiecień 2019

Dla zasygnalizowania płynności i konstrukcyjności rasy wielu autorów umieszcza to pojęcie w cudzysłowie, podczas gdy inni zastępują je ‘etnicznością’. Jednak pomimo tego, że klasyfikacja rasowa może być na wielu poziomach ‘złudzeniem’ i mitem, nie wolno nam zapominać, iż jej szkodliwe społecznie skutki są jak najbardziej realne. Etniczne, plemienne i inne grupy wspólnotowe są społecznymi konstruktami i tożsamościami, które służą zarówno uciskaniu ludzi, jak i ich radykalizowaniu.

Ania Loomba, “Kolonializm / poskolonializm”

Cytat miesiąca: marzec 2019

Człowiek winien zmienić zastany świat w królestwo wolności. To najwyższe zwycięstwo będzie niemożliwe, o ile między innymi mężczyźni i kobiety nie przejdą do porządku nad swym naturalnym zróżnicowaniem i nie utwierdzą jednoznacznie i zdecydowanie swego braterstwa.

Simone de Beauvoir, ”Druga płeć”

Cytat miesiąca: styczeń-luty 2019

Kiedy rozmawiam z ludźmi spoza Singapuru, jednym z wątków, który się pojawia jest jego wielkość: to, jaki jest on mały, że to tylko wyspa. Często sama utrwalam ten truizm, gdy opisuję Singapur znajomym, którzy nigdy tu nie byli. Lecz oto właśnie poznawałam ludzi, dla których ta wyspa jest w istocie duża i rzadko eksplorowana poza miejscami, które muszą odwiedzać na co dzień: szkołami, do których chodzą ich dzieci; targowiskami, gdzie kupują jedzenie; bankami, gdzie lokują pieniądze; urzędami pocztowymi, gdzie doładowują swoje karty lub płacą inne rachunki. Podczas gdy ludzie z mojego kręgu społecznego bywają gdzie tylko mają ochotę, narzekając na brak rzeczy do zrobienia w weekendy, poznawałam osoby, których doświadczenie przestrzeni w Singapurze było ograniczone do promienia kilku kilometrów. Jeśli podróżowali na dalsze dystanse, robili to aby pójść do pracy a niekoniecznie po to, żeby korzystać z miejsc wypoczynku czy konsumpcji.

Teo You Yenn, ”This Is What Inequality Looks Like” (tłum. własne)

Cytat miesiąca: listopad-grudzień 2018

Większość moich wyborców to mężczyźni. Społeczeństwo jest zdominowane przez mężczyzn. Rządzą nim sami mężczyźni. I muszę z nimi rozmawiać i się porozumiewać. Naturalnie z kobietami też rozmawiam, na spotkaniach i w rodzinach. Lecz wszystkie decyzje wciąż należą do mężczyzn. Do starszyzny. Tworzącej zastrzeżone dla mężczyzn wioskowe rady (szury). Częściej więc muszę dogadywać się z nimi. Nawet kiedy chcę rozmawiać z kobietami, muszę zwrócić się do mężczyzn o pozwolenie. A ja mówię ich językiem; wiem, jak do nich podchodzić i jak rozmawiać, by mnie słuchali. Występując podczas kampanii wyborczej, wiem, że muszę mówić językiem mężczyzn nawet wówczas, gdy mówię o kobietach, bo dzięki temu każą żonom na mnie głosować.

Jenny Nordberg, “Chłopczyce z Kabulu. Za kulisami buntu obyczajowego w Afganistanie”

Cytat miesiąca: wrzesień-październik 2018

Teksty powstałe w wyniku badań terenowych wywarły duży wpływ na myślenie Europejczyków o Innych. Dowodziły bowiem, że ci Inni nie są hordami nieobliczalnych i leniwych prymitywów, ale żyją w bardzo rozwiniętych kulturach, posiadających skomplikowane, finezyjne struktury i hierarchie. W relacjach z Innymi, w naszym do nich stosunku, podnieśliśmy się o dalszy szczebel wyżej.

Ryszard Kapuściński, “Ten Inny”

Cytat miesiąca: lipiec-sierpień 2018

Osaka, gdzie na ulicy mieszka najwięcej osób w kraju, co roku wydaje półtora miliona dolarów na jedzenie dla sześciu koali w miejskim zoo. Ich posiłki kosztują więcej niż te dla tysiąca pozostałych zwierząt razem wziętych. Żeby misiom się nie nudziło, dostają świeże liście z czternastu odmian eukaliptusa trzy razy w tygodniu.
Za tę kwotę można by nakarmić wszystkich bezdomnych w Japonii. Przez lata. ‘Utrzymywanie określonego minimum zdrowego i kulturowego życia’ zapewnia przecież artykuł 25 japońskiej konstytucji.
Ale bezdomni nie są kawaii. Nie mają z koalami szans.

Karolina Bednarz, ”Kwiaty w pudełku. Japonia oczami kobiet”

Cytat miesiąca: czerwiec 2018

Co wyniosłem z wojny? To, że nie wiem, co to znaczy “obcy ludzie”, bo oboje z bratem wyrośliśmy wśród obcych ludzi. Obcy ludzie nas uratowali. Ale jacyż to obcy? Wszyscy ludzie są swoi. Z takim poczuciem żyję…

Swietłana Aleksijewicz, ”Ostatni świadkowie. Utwory solowe na głos dziecięcy”

Cytat miesiąca: maj 2018

Nigdy nie odmawia. Udzielanie wywiadów to jego obowiązek. Choć to nie ewakuowani są odpowiedzialni za wybuch, to oni są odpowiedzialni za opowieści o nim. Rząd zmienił się już dwa razy, zmieni się i kolejny. Tak samo jak szefowie TEPCO. (…)
– Gdyby coś takiego wydarzyło się chociażby we Francji, w rejonie, w którym produkują słynne wino, powiedzmy w Szampanii, świat by się wkurwił – Kenta stuka długimi palcami o blat, poprawia spadającą na czoło grzywkę. – My też już nie możemy żyć na naszej ziemi. Produkować ryżu, doić krów, zbierać pędów bambusa. Świat milczy.

Katarzyna Boni, ”Ganbare! Warsztaty umierania”

Cytat miesiąca: kwiecień 2018

Nalot udało się utrzymać w tajemnicy. Nic nie wyciekło do mass mediów. Tym samym Kambodża stała się strategiczną alternatywą. W ciągu następnych czternastu miesięcy przeprowadzono dodatkowo 3630 tajnych nalotów. Po Operacji Śniadanie nastąpiła Operacja Lunch, a po niej Operacja Podwieczorek. I tak dalej. Podszyty wojskowym cynizmem zbiorczy kryptonim brzmiał: Operacja Jadłospis.

Peter Fröberg Idling, ”Uśmiech Pol Pota”

Cytat miesiąca: luty-marzec 2018

(…) ufając jednak nieskończonemu Miłosierdziu, powiadam, że w pierwszej z tych spraw stwierdzić można, iż świat jest tylko jeden, a choć nazywamy je Starym Światem i Nowym Światem, to dlatego, że ten drugi jawi nam się jako nowy, a nie dlatego, by były dwa, bo jest jeden. Wszystkim zaś, którzy by sobie jeszcze wyobrażali, że wiele jest światów, odpowiadać nie ma po co, niech sobie trwają w swoich heretyckich majaczeniach, aż się w piekle do nich rozczarują.

Inca Garcilasso de la Vega, ”O Inkach uwagi prawdziwe”